Ga naar inhoud

📊 Hoofdstuk 1: CPU & Process Monitoring

In dit hoofdstuk leer je alles over het monitoren van CPU-gebruik en processen op Linux-systemen.We behandelen de belangrijkste tools, laten voorbeeldoutput zien, leggen uit hoe je de resultaten interpreteert en geven de sterke en zwakke punten van elke tool. Daarnaast krijg je installatiestappen, versie-controle, update en verwijdercommando's.

🔹 top

top is een standaard Linux-tool die real-time informatie geeft over CPU, geheugen en actieve processen.

📥 Installatie / Update / Verwijderen

# Installeren (meestal al aanwezig)
sudo apt install procps

# Updaten
sudo apt update && sudo apt upgrade procps

# Verwijderen
sudo apt remove procps

# Controleer of geïnstalleerd
which top
dpkg -l | grep procps

# Versie check
top -v

▶️ Gebruik

top

📊 Voorbeeldoutput

top - 12:35:20 up 1 day,  2:11,  2 users,  load average: 0.35, 0.40, 0.32
Tasks: 203 total,   1 running, 202 sleeping,   0 stopped,   0 zombie
%Cpu(s):  3.2 us,  1.0 sy,  0.0 ni, 95.5 id,  0.1 wa,  0.0 hi,  0.2 si,  0.0 st
MiB Mem :  15934.3 total,   8204.0 free,   2567.1 used,   5163.2 buff/cache
MiB Swap:   2048.0 total,   2047.9 free,      0.1 used. 12555.2 avail Mem

Uitleg

  • %Cpu(s): verdeling CPU tijd (us = gebruikersprocessen, sy = kernel, id = idle).
  • Tasks: totaal aantal processen en hun status.
  • load average: gemiddelde CPU load (1, 5 en 15 minuten).

Sterke punten

  • Altijd aanwezig op Linux-systemen.
  • Real-time overzicht.
  • Breed inzetbaar.

Zwakke punten

  • Beperkte visuele weergave.
  • Geen exportmogelijkheden.

🔹 htop

htop is een verbeterde, interactieve versie van top.

📥 Installatie / Update / Verwijderen

sudo apt install htop
sudo apt update && sudo apt upgrade htop
sudo apt remove htop
which htop
htop --version

▶️ Gebruik

htop

📊 Voorbeeldoutput

  1  [|||||||||||    22.0%]   Tasks: 64, 94 thr; 2 running
  2  [||||||        12.5%]   Load average: 0.40 0.35 0.32
  Mem[||||||||      2.36G/15.5G]   Uptime: 01:23:45
  Swp[              0K/2.0G]

PID USER      PRI  NI  VIRT   RES   SHR S CPU% MEM%   TIME+  Command
1234 user      20   0  500M  100M   20M R 10.5  0.6  0:05.32 firefox
5678 root      20   0  120M   50M   10M S  2.3  0.3  0:01.10 systemd

Uitleg

  • Visuele CPU- en geheugenbalken.
  • Interactieve interface met muisondersteuning.
  • Sorteren op CPU, geheugen of PID met sneltoetsen.

Sterke punten

  • Visuele en intuïtieve weergave.
  • Interactief en aanpasbaar.
  • Kleuren en processen makkelijker te volgen.

Zwakke punten

  • Niet standaard geïnstalleerd.
  • Iets meer resourcegebruik dan top.

🔹atop

atop geeft een real-time én historisch totaaloverzicht van systeem- en procesbelasting (CPU, geheugen, disk en netwerk), inclusief logging en detail per proces.

📥 Installatie / Update / Verwijderen

sudo apt install atop
sudo apt update && sudo apt upgrade atop
sudo apt remove atop
which atop
atop -v

▶️ Gebruik

atop

📊 Voorbeeldoutput

ATOP - myhost            2025/08/22  12:50:01              --------- 1/3 ------
PRC | sys    1.20s | user   3.40s | #proc    212 | #zombie   0 | #exit    4
CPU | sys     3% | user    10% | irq     0% | idle   87% | wait   0% | steal 0%
MEM | tot   16.0G | free   7.5G | cache 5.0G | slab  500M | buff  250M | swp  2.0G
DSK | busy    2% | read   12M | write  34M | avio   3ms | queue  1
NET | transport TCP  in 120 pkts, out 115 pkts

Uitleg

  • PRC: processenstatistieken (aantal processen, zombies, exits).
  • CPU: verdeling CPU-tijd.
  • MEM: geheugenstatistieken inclusief cache en swap.
  • DSK: disk-IO statistieken.
  • NET: netwerkactiviteit.

Sterke punten

  • Zeer uitgebreid: CPU, geheugen, schijf en netwerk in één tool.
  • Geschikt voor troubleshooting en logging (met atopsar).

Zwakke punten

  • Minder intuïtief dan htop.
  • Kan veel data tegelijk tonen → soms overweldigend.

🔹pidstat (onderdeel van sysstat)

pidstat geeft een momentopname of periodieke statistieken van individuele processen, zoals CPU-, geheugen- en I/O-gebruik, waardoor je precies kunt zien welke processen welke resources verbruiken.

📥 Installatie / Update / Verwijderen

sudo apt install sysstat
sudo apt update && sudo apt upgrade sysstat
sudo apt remove sysstat
which pidstat
pidstat -V

▶️ Gebruik

pidstat 2 5

(monitor elke 2 seconden, 5 keer herhalen)

📊 Voorbeeldoutput

Linux 5.15.0 (myhost)   08/22/2025  _x86_64_    (8 CPU)

12:55:40      UID       PID    %usr %system  %guest    %CPU   CPU  Command
12:55:42    1000      1234    12.0    3.0     0.0    15.0     2   firefox
12:55:42       0      5678     2.0    1.0     0.0     3.0     0   systemd

Uitleg

  • %usr: CPU-gebruik in user space.
  • %system: CPU-gebruik door kernel.
  • %CPU: totaal CPU-gebruik van het proces.
  • Command: welk programma verantwoordelijk is.

Sterke punten

  • Ideaal om individuele processen te analyseren.
  • Kan ook geheugen- en IO-statistieken per proces tonen (pidstat -r, pidstat -d).

Zwakke punten

  • Niet interactief.
  • Minder overzicht voor algemene systeemload → beter per procesanalyse.

🔹uptime

uptime toont hoelang het systeem draait, het aantal actieve gebruikers en de load averages.

📥 Installatie / Update / Verwijderen

# Meestal standaard aanwezig (onderdeel van coreutils / procps)
sudo apt install procps
sudo apt update && sudo apt upgrade procps
sudo apt remove procps
which uptime
uptime --version

▶️ Gebruik

uptime

📊 Voorbeeldoutput

13:05:22 up 2 days,  3:15,  3 users,  load average: 0.42, 0.38, 0.36

Uitleg

  • up 2 days, 3:15: hoelang het systeem draait sinds de laatste reboot.
  • 3 users: aantal ingelogde gebruikers.
  • load average: gemiddelde CPU load over 1, 5 en 15 minuten.

Sterke punten

  • Zeer eenvoudig en altijd beschikbaar.
  • Snelle check voor uptime en load.

Zwakke punten

  • Beperkte informatie (geen detail over processen of geheugen).
  • Minder nuttig voor diepgaande performance-analyse.